“Mưu sự tại nhân thành sự tại thiên” có nghĩa là “người tính chuyện, nhưng trời cho thành.” Tức là, tính việc và làm việc là do ta, thành hay bại là do trời. Sở dĩ thế là vì khi ta toan tính và làm việc, ta chỉ biết được một số ít các yếu tố của vấn đề. Tất cả mọi chuyện lớn nhỏ trên đời đều có nhiều yếu tố “không biết” như thế. Chính vì vậy mà người ta hay ví cuộc đời như một dòng sông, nước đang trong bỗng thành đục, dòng đang phẳng bỗng thành gồ ghề khúc khuỷu, nước đang lặng bỗng thành thác đổ chập chùng…
Vẫn nói "Mưu sự tại nhân"...
Theo Phật Giáo, không có bậc thượng đế hay bất kỳ ai can thiệp đến hạnh phúc khổ đau, sinh mạng của chúng ta. Mọi thứ đều do chính chúng ta, do nghiệp và nhân quả quyết định tất cả. Theo quan điểm của Phật học, Trời cũng là một chúng sinh nhiều phước đức hơn loài người chứ không phải là một bậc sáng tạo nắm trong tay quyền sinh quyền sát.
Cho nên, chúng ta quyết định trực tiếp đến số phận của mình qua những ý nghĩa, những việc làm rồi tương ứng theo quy luật nhân quả để hưởng những gì xứng đáng. Cũng như khi gieo hạt ớt chắc chắn sẽ lên cây ớt, không bao giờ lên được cây cam cho dù ta có vạn xin, cầy cúng, nhân và quả cũng không thể nào khác biệt được. Vì thế, khi xã hội phát triển, những người thuộc tầng lớp tri thức có câu rằng: Tận nhân lực mới tri thiên mạng. Nghĩa là hãy cố gắng hết mình rồi mới nghĩ đến vận mệnh. Họ không chấp nhận được mọi thứ đã do ai đó an bài, áp đặt để rồi tự trói buộc đi khả năng của mình. Đừng chỉ biết sống an phận, hãy vươn lên để phát triển.
Vậy còn "Thành sự tại thiên"?
Tuy nhiên, có thể nói “mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên” đã nói rõ ra huyền cơ ẩn sau sự thành công nơi thế gian. Mọi việc đều không phải là ngẫu nhiên, vô duyên vô cớ mà là có nguyên do, có Thiên ý. Mỗi một sự việc thành công đều không phải do sự cố gắng nhiều ít hay sự nỗ lực của một người mà quyết định được. Con người có trăm ngàn suy tính nhưng ông trời chỉ có một suy tính là dựa vào “Đức” mà thôi, nhưng một suy tính này lại quyết định kết quả cuối cùng.
Mưu sự tại nhân,
tính của con người (“Nhân mưu”) là một quá trình, còn “Thiên thành” là kết quả, “Nhân mưu” là trước, “Thiên thành” là sau. Trong cuộc sống có rất nhiều việc, cho dù là hao hết trăm cay nghìn đắng nhưng kết quả đều là bằng không. Đây chính là điều mà người xưa nói “Hữu tâm trồng hoa, hoa không nở. Vô tâm cấy liễu, liễu thành rừng”. Bởi vậy có thể thấy rằng, một người vì mục tiêu của mình mà cố gắng thì chỉ có thể đạt được kết quả ở trong một mức độ hạn định. Còn “Thiên” trong các yếu tố bên ngoài lại có ảnh hưởng vô cùng to lớn, thậm chí còn là mấu chốt quyết định sự thành công của một người.
Một người vô luận là lúc nhỏ có lý tưởng gì, có hoài bão muốn trở thành kỹ sư, giáo sư, hay khoa học gia, họa sĩ, bác sĩ, nhà thơ đều là những ước mơ tốt đẹp của bản thân. Nhưng cuối cùng người ấy làm ngành nghề gì lại rất có thể không do họ quyết định, không phải muốn gì liền có thể làm được.
Do đó, có rất nhiều điều trong cuộc sống con người không kiểm soát nổi, đều là muốn làm mà không thể làm được mà nhiều việc tưởng không làm được thì lại có kết quả tốt đẹp. Cũng chính vì điều này mà cả đời người ta đều buồn khổ vì không đạt được như ý muốn, luôn bị ham muốn của mình vây hãm.
Con người là một phần của thiên nhiên, cho nên tất nhiên cũng phải tuần hoàn theo quy luật tự nhiên. Vì để đạt được lợi ích vật chất của bản thân mà phá hoại tự nhiên, nghịch thiên đạo mà hành. Kết quả nhất định là ngày càng xa rời thiên đạo, khoảng cách để được khoái hoạt càng ngày càng xa. Nhưng bởi vì con người ai cũng có rất nhiều dục vọng (ham muốn) nên dễ bị mê lạc mất, tính toán rất nhiều mà không nhận ra rằng “thành sự tại Thiên”.
Những người tu hành, bậc quân tử, cao nhân thời xưa đều hiểu mệnh. Họ tin rằng mọi sự đều đã được an bài, bất luận sự tình gì đều ẩn chứa thiên ý. Họ chọn cách sống thuận thiên ý, thích ứng với mọi hoàn cảnh, không cưỡng cầu để đạt được những thứ không thuộc về mình, cảm ơn cuộc đời nên luôn ung dung thản đãng, tự do tại tại, không tranh với đời.
Cuối cùng, "Mệnh ta do ta định"!
Như đã nói ở trên, may mắn có lẽ còn phải phụ thuộc vào thiên địa, nhưng “vận mệnh tốt” thực sự lại phụ thuộc vào sự nỗ lực của bạn trong những ngày tiếp theo của cuộc đời. Tư tưởng xa đến đâu, chúng ta có thể đi được xa đến đó. Tại cùng một xuất phát điểm, tuy nhiên thái độ lại quyết định hết thảy. Vậy nên hãy dùng tinh thần lạc quan tốt đẹp để cảm nhận cuộc sống này! Những việc tưởng chừng nhỏ nhặt trong tầm tay của bạn lại chính là khởi điểm của một sự nghiệp lớn, ý thức được điểm này hay không cũng có nghĩa là bạn có thể thành tựu một sự nghiệp lớn hay không.
Nếu như mỗi chúng ta giống đều nhìn nhận cuộc sống của mình với thái độ sầu khổ, thì cuộc sống cũng theo tâm trạng của anh ta mà thành. Cùng một cuộc sống bình thường như vậy, nhìn thì thấy khô khan nhạt nhẽo, lặp đi lặp lại; nhưng có người có thể lấy tâm trạng vui vẻ mà đối đãi, cảm nhận được điều tốt đẹp ý nghĩa trong cái tưởng như tầm thường ấy. Họ chính là ở ngay trong cái đơn điệu mà xây dựng ước mơ của mình. Nếu làm được như vậy, thì thiết nghĩ có khó khăn gì là không thể khắc phục được đây?
Phần lớn vận mệnh là được nắm trong tay chúng ta, nhưng vẫn có một phần là được ‘ông trời’ nắm giữ. Vậy nên con người khi sống phải thuận theo tự nhiên, tôn kính trời đất, tấm lòng hướng thiện. Từ xưa đến nay, phàm là những người làm nên việc lớn, ý nghĩa của ‘phấn đấu’ chính là ở chỗ dùng tất cả cố gắng của một đời để ra sức thực hiện”.
