Theo văn hóa dân gian Việt Nam, mùng một và ngày rằm hàng tháng có nhiều điều cần kiêng kỵ. Ví dụ như tránh tổ chức hôn lễ, tránh xuất hành. Vậy thì những điều cấm và cúng mùng một, ngày rằm này từ đâu mà có? Hãy theo dõi bài viết sau để biết thêm chi tiết!
Lý giải từ góc độ văn hóa truyền thống
Người Việt ta coi ngày Sóc (mùng một) và ngày Vọng (rằm) là ngày tưởng nhớ tổ tiên, cúng ông bà ông vải. Ngày Sóc, Vọng còn có ý nghĩa cát tường, là ngày tốt nhất trong tháng. Vì vậy mà cần cúng tế, thờ bái. Và để cho việc cúng tế, thờ bái đạt hiệu quả cao nhất thì cần kiêng những điều xui, tránh để bản thân nhiễm tạp khí kẻo mất thiêng.
Phong tục của người Việt nói riêng và người Á Đông nói chung là có thờ có thiêng, có kiêng có lành. Phàm là những điều trong dân gian đã được các cụ dạy thì ai cũng hạn chế mắc phải. Mặc dù thực hư, đúng sai của những quan niệm này đến nay vẫn chưa được kiểm chứng nhưng nó đã trở thành những thói quen trong cuộc sống thường nhật của người dân.
Lý giải từ góc độ ngũ thường
Cách lý giải này có liên quan đến những quan niệm đạo đức truyền thống của Nho giáo. Tương truyền một ngày ở Địa Phủ ứng với một tháng trên trần gian. Thời điểm bắt đầu một ngày mới trùng với mùng một, giữa trưa chính ngọ là rằm. Dân tộc ta có truyền thống trọng lễ nghĩa, giáo lý dạy làm người phải có Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín. Ông bà, bố mẹ sau khi mất thì con cái phải biết cúng hương, thờ cúng để tận hiếu.
Người chết tuy đã đi sang thế giới khác nhưng một ngày vẫn đủ ba bữa như lúc còn sống. Ngày mùng một và ngày rằm vừa hay chính là thời điểm bữa sáng và bữa trưa. Chính vì vậy mà hành động cúng bái, lễ lộc ông bà vào ngày này còn là cách để con cháu bày tỏ cái nghĩa, cái hiếu với bậc sinh thành.
Lý giải từ góc độ lý học
Dân gian vẫn có câu “trai mồng một, gái ngày rằm” ý muốn chỉ những bé trai sinh ngày mùng một và bé gái sinh ngày rằm thường rất “khó nuôi”. Vì vậy, nên tránh sinh con vào những ngày này. Đã có nhiều cách lý giải khác nhau về tập tục này nhưng không phải lý giải nào cũng thực sự thuyết phục.
Dưới góc độ lý học Đông Phương, mỗi người sỉnh ra đều chịu ảnh hưởng của không gian và thời gian (tượng trung là các chòm sao). Theo đó, mặt trăng tượng trưng bởi sao Thái Âm mang năng lượng âm. Vì vậy, vào ngày rằm khi trăng tròn, Thái Âm sẽ vượng nhất. Năng lượng âm đạt cực đại, con gái sinh vào ngày này sẽ là chí âm, thành ra tính tình ương bướng, trái tính trái nết.
Lý giải từ góc độ khoa học
Theo khoa học hiện đại, các hoạt động trên trái đất trong ngày mùng một và ngày rằm có liên quan trực tiếp đến mặt trăng, mặt trời và trái đất. Sự vận hành của mặt trăng sẽ ảnh hưởng đến thủy triều và từ trường trên trái đất. Điều này ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm tính con người do cơ thể người có 70% là nước, chịu tác động cả từ trường trong môi trường xung quanh.
Cổ nhân có câu: ” Nam nhi nhờ gió, nữ nhi nhờ thủy”. Chính vì vậy mà vào ngày rằm và mùng một, cơ thể nam giới sẽ thiếu “khí”, còn nữ giới thì máu huyết khó thông. Cơ thể dễ dẫn đến tình trạng suy nhược, không thích hợp để tiến hành một số hoạt động nhất định. Vì vậy mới có những điều cấm kị như cấm gần cận nam nữ, kiêng sinh con,…
