Tết Thanh minh hay còn có tên gọi khác là Tiết thanh minh. Theo như cách tính lịch của người Việt xưa thì một năm gồm 24 tiết khí, mỗi tiết khí ứng với một kiểu thời tiết cụ thể và trùng khớp với bốn mùa trong năm.
Với đạo lý "uống nước nhớ nguồn", từ xa xưa Tiết Thanh Minh đã trở thành ngày lễ quan trọng, thiêng liêng, đi sâu vào tiềm thức của người dân Việt Nam.
Tết Thanh minh là ngày gì? Thanh minh năm 2022
Thanh Minh được cắt nghĩa thì Thanh là trong, Minh là sáng, Tiết Thanh Minh là khoảng thời gian khí trời trong sáng, thanh khiết, bầu trời quang đãng, mới mẻ.
Theo quy ước, Tiết Thanh minh bắt đầu từ khoảng ngày 4 hay 5/4 khi kết thúc tiết xuân phân và kết thúc vào khoảng ngày 20 hay 21/4 dương lịch. Thanh minh năm 2022 sẽ bắt đầu từ ngày 5/4 dương lịch, tức ngày 5/3 âm lịch.
Theo phong tục truyền thống dân gian, ngày Thanh minh truyền thống là lúc tưởng nhớ về cội nguồn, nhiều gia đình thường tổ chức tảo mộ, làm bánh trôi bánh chay.
Ông bà ta xưa chọn đây là ngày cắt cỏvà đắp đất lên mộ (tảo mộ). Vì ngày này thời tiết trở nên ấm dần, mưa nhiều hơn, cây cỏ tươi tốt mọc trùm lên có thể làm mộ sụt lở nên cần phải cắt cỏ, đắp đất lên mộ.
Nhân lúc đi Thanh Minh tảo mộ, để tưởng nhớ tổ tiên và người thân đã khuất, mọi người có thể dạo chơi ngắm phong cảnh cỏ cây tươi tốt, hay còn gọi là Đạp Thanh. Trong truyện Kiều của Nguyễn Du có câu: "Thanh minh trong tiết tháng ba, lễ là tảo mộ hội là đạp thanh."
Ý nghĩa của Tiết Thanh Minh
Thanh minh tuy không phải là cái Tết lớn, nhưng lại gắn liền với đạo đức, với bổn phận con người Việt Nam - bổn phận của con cháu tưởng nhớ công lao của tổ phụ, của những người đi trước. Đây chính là ngày giỗ tổ chung để mọi người có dịp báo hiếu, trả nghĩa, gọi là đền đáp phần nào ơn sinh thành tạo dựng của tổ tiên.
Thanh minh là tiết thứ năm trong "nhị thập tứ khí" và đã được người phương Đông coi là một lễ tiết hàng năm. Tiết Thanh Minh đến sau ngày Lập Xuân 45 ngày. Theo nghĩa đen, thanh là khí trong, còn minh là sáng sủa. Khi tiết Xuân phân qua, những cơn mưa bụi của trời xuân đã hết, bầu trời trở nên quang đãng, sáng sủa là sang Tiết Thanh Minh.
Nguồn gốc của Tiết Thanh Minh
Tiết Thanh minh bắt nguồn từ Trung Quốc. Chuyện kể rằng vào đời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công, nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong nay đây mai đó. Nay nước Tề thì mai trú nước Sở. Bấy giờ có một hiền sĩ tên Giới Tử Thôi vẫn theo vua giúp đỡ mưu kế. Một hôm khi trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi đã lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong hỏi ra thì mới biết, đã đem lòng cảm kích vô cùng.
Giới Tử Thôi đi theo phò tá Tấn Văn Công trong 19 năm trời, cùng nhau nếm trải bao nhiêu gian truân nguy hiểm. Về sau, Tấn Văn Công đã giành lại được ngôi báu và trở về làm vua nước Tấn, ông phong thưởng rất hậu cho những người có công, nhưng lại quên mất công lao của Giới Tử Thôi.
Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được gì cũng là cái nghĩa vụ của mình, không có công cán gì đáng nói. Vì vậy, ông về nhà và đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn.
Tấn Văn Công về sau nhớ ra mới cho người đi tìm. Giới Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn ra lĩnh thưởng, Tấn Văn Công hạ lệnh đốt rừng, ý muốn thúc ép Giới Tử Thôi phải ra, nhưng ông nhất định không tuân mệnh, cuối cùng cả hai mẹ con ông đều chết cháy
Vua vô cùng thương xót, lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian kiêng đốt lửa 3 ngày, chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để tưởng niệm (từ mùng 3/3 đến mồng 5/3 âm lịch hàng năm). Từ đó, ngày 3/3 âm lịch hằng năm được gọi là ngày Tết Hàn thực, nhằm tưởng nhớ đến công ơn dưỡng dục của những người đã khuất.
Từ thời Lý, nhân dân ta đã tiếp nhận tết Hàn thực nhưng ý nghĩa của ngày này đã biến đổi và mang đậm màu sắc truyền thống, phù hợp với tâm lý cũng như cuộc sống thường nhật của người dân nước Việt.
Tiết Thanh Minh là ngày lễ mang tính nhân văn, nhân đạo và chủ yếu mang tính chất tưởng niệm. Vì vậy, không nhất thiết chú trọng tới mâm cao cỗ đầy, càng không nên cúng nhiều tiền vàng, đốt nhiều giấy mã, điều này không những lãng phí, làm ô nhiễm môi trường mà còn không có ý nghĩa về mặt tâm linh. An ủi người sống và nhớ tới người đã khuất là ở tâm tưởng, tấm lòng và chân thành.
Tiết Thanh Minh thì làm gì?
Trong tết Hàn thực, người Việt không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn sẽ được thực hiện. Người Việt cũng dùng bánh trôi - bánh chay cho tết này với ý nghĩa tượng trưng cho những thức ăn nguội - hàn thực. Vì vậy người Việt còn gọi Tết Hàn thực bằng một tên gọi khác là tết bánh trôi, bánh chay.
Tiết Thanh Minh gắn liền với đạo đức và bổn phận con người Việt Nam. Đó chính là bổn phận của con cháu mãi ghi nhớ, ghi lòng tạc dạ công lao của tổ tiên và những người đi trước.
Đây chính là ngày giỗ tổ chung để mọi người có dịp báo hiếu trả nghĩa, gọi là đền đáp ơn sinh thành tạo dựng của tổ tiên.
Con cháu quanh năm làm ăn xa cũng thường trở về vào dịp này để tưởng nhớ tổ tiên và sum họp gia đình. Thông thường vào dịp này, người còn sống sẽ tổ chức họp gia đình, làm lễ tảo mộ, thăm viếng và dọn dẹp mộ phần của ông bà tổ tiên.
Công việc chủ yếu là dọn cỏ dại trùm lên mộ phần và đắp thêm đất, tránh khiến cho mộ bị sụt lở. Đặc biệt là cần kiểm tra xem mộ có bị tổ mối xông hay bị các loại động vật nhỏ đục khoét hay không, nếu có cần giải quyết ngay vì nó thuộc trường hợp mộ kết, khá hung hiểm đối với phong thủy âm trạch.
Đồng thời, gia chủ cũng sẽ làm lễ cúng mời những người đã khuất về nhà ăn bữa cơm cùng con cháu. Mọi người cùng tưởng nhớ, hoài niệm lại những điều tốt đẹp về tổ tiên với tất cả lòng thành kính.
Khi làm lễ cúng Thanh Minh, mọi người cũng nên tham khảo kỹ lưỡng vì ngoài thành tâm, phải nắm được cần chuẩn bị những lễ vật cần thiết và quan trọng nhất là biết chuẩn bị cúng lễ Thanh Minh đúng cách.
Xem thêm:
- Tết Thanh Minh và những điều kiêng kỵ nên biết khi đi tảo mộ
- 3 con giáp này gặp vận may cực lớn đúng ngày Tết Thanh Minh
Cúng tại gia và cúng tại mộ có cách chuẩn bị lễ vật và văn khấn khác nhau, gia chủ cần chú ý để không bị nhầm lẫn. Để được hướng dẫn chi tiết, mời bạn đọc tham khảo Văn khấn tảo mộ Tiết Thanh Minh và Văn khấn Thanh Minh tại nhà được tổng hợp tại Văn khấn lễ Thanh Minh – Khấn bái vong linh ông bà, tổ tiên.
