Xuất xứ
“Không ai giàu ba họ” là câu châm ngôn mà mọi người phải công nhận. Nhưng điều khiến cho người ta phải bất ngờ là phép tắc gia quy thần bí của gia tộc Sơn Đông Lang. Nó đã giúp cho họ vượt qua rất nhiều kiếp nạn. Theo các khảo nghiệm, từ thời Đông Hán đến Minh Thanh có 1700 năm. Trong thời gian đó, gia tộc này đã bồi dưỡng nên 36 hoàng hậu, 36 phò mã, 35 tể tướng (Nhị thập tứ sử). Trở thành gia tộc hiển hách nhất trong lịch sử Trung Quốc, được xưng là “Vọng tộc đứng đầu Trung Hoa”.
Điều khiến người ta cảm thấy ngạc nhiên ở chỗ, gia quy của nhà này chỉ vỏn vẹn 6 chữ: Nói nên chậm, tâm nên thiện.
“Nói nên chậm” là ba chữ khiến cho ông tổ của dòng họ này tên Vương Cát chống chọi được với chốn quan trường hiểm ác, công danh thuận lợi, vượt qua các cửa ải khó khăn. Trong 10 năm, ông ta từ một tri huyện nghiễm nhiên trở thành trọng thần của triều đình, là danh thần của Tây Hán. Từ đó về sau, Vương Cát liền đem 6 chữ này ổn định gia quy nhà họ Vương. Để lại 6 chữ tạo phúc cho hậu thế nhà họ sau này. Thế gian ai cũng khó tin rằng 6 chữ gia quy có thể tạo nên kỳ tích.
Nói nên chậm
“Nói nên chậm” là bí kíp có được khi Vương Cát theo Thất phẩm tri huyện điều nhiệm về Xương Ấp trong Vương phủ, đảm nhiệm ngũ phẩm trung úy. Lúc đi theo một ông lão đến nơi đó, Vương Cát được truyền dạy cho điều này. Xương Ấp Vương Lưu Hạ tuy rằng là cháu ruột của Hán Vũ Đế. Lại hoang dâm vô độ, vui giận thất thường. Thế nên bên hắn chủ yếu tập trung những kẻ tiểu nhân nịnh nọt.
Tại đây quan trường hiểm ác, Vương Cát cảm thấy rất ưu sầu. Nhưng may mắn nhờ ông lão đưa hắn đến đây đã giúp hắn thoát khỏi lầm lạc, cho hắn 3 chữ “Nói nên chậm”. Bằng 3 chữ này, Vương Cát an nhiên lần lượt vượt qua gian khó, trong quan trường có được vị trí danh dự rất tốt. Ông ta được Hán Tuyên Đế đề bạt chức Gián nghị đại phu, thành trọng thần của triều đình.
“Nói chuyện là một bộ môn nghệ thuật”
Cách nói chuyện thể hiện tầm trí tuệ của một người. Đặc biệt là người trẻ tuổi, chưa đủ kinh nghiệm nhân sinh nên thường xuyên nói những chuyện gây hại. Trong sách Luận ngữ, Khổng Tử có nói :”Chưa đến lượt nói mà đã cướp lời là phạm vào “Nóng” (nôn nóng, hấp tấp). Đến lúc nói mà lại im lặng không nói là “Ẩn” (che giấu, lấp liếm). Chưa nhìn thấy sắc mặt người nghe, chưa phân tích hoàn cảnh mà đã nói lung tung, là “Mù” (mù quáng), tất nhiên phạm sai lầm lớn.”
“Chưa tới lượt mình mà đã nói gọi là cướp lời” nghĩa là chưa đến lượt lời của bạn, mà bạn lại cướp lấy, cái này phạm vào tật xấu “nóng nảy”. Khổng Tử thường cùng nói chuyện phiếm với đệ tử mỗi ngày về chuyện chí hướng. Tử Lộ tính tình nhanh nhảu, Khổng Tử còn chưa dứt, anh ta đã tuôn một tràng. Tử Lộ không bao giờ nghĩ đến chuyện cách nói chuyện của mình lại khiến cho thầy xoay lưng đi, thưởng cho anh ta một tiếng cười nhạt. Đây chính là sắc mặt không đổi nhưng đủ khiến người khác lạnh người.
Bài học từ ba chữ “Tâm nên thiện”
Chuyện này cho chúng ta biết rằng, nói chuyện là một bộ môn nghệ thuật. Bởi vậy cần cẩn trọng khi phát ngôn. Trong lịch sử đã có nhiều câu chuyện chứng minh rằng, chỉ vì nói sai mà đắc tội với người khác. Thậm chí phải trả giá bằng không biết bao nhiêu mạng người. Nói phải chậm, tức là nói cho chúng ta biết, trước khi nói còn phải nghĩ cặn kẽ. Như vậy, chúng ta mới càng cẩn thận, ổn trọng, bình tĩnh, luyện cho chúng ta một nhân cách lớn. Tiếp theo, lời nói phải khoan nhặt, chậm rãi. Như vậy sẽ khiến cho người nghe cảm thấy tôn trọng mình. Dần dần có khoảng cách thân thiết, thoải mái dễ nghe.
Tâm nên thiện
Tâm nên thiện, là vào năm 67 Trước Công Nguyên, Vương Cát lần thứ hai trải qua Xương Ấp tính từ khi ông lão cho ông ta 3 chữ. Số là thăng chức lên cao, Vương Cát bắt đầu lợi dụng chức quyền để trả đũa đối thủ. Thậm chí bày trò hành hạ khiến cho đối thủ thảm bại. Có viên quan chép sử, do bất đồng chính kiến mà bị Vương Cát buộc tội ác ý. Cuối cùng ông này bị bãi quan về quê, không lâu sau thì buồn bực mà chết. Ông lão khuyên can Vương Cát, sau này không chỉnh đốn hay làm hại ai nữa. Thay vào đó hãy đối đãi với người khác một cách khách quan công bằng. Cách làm của ông được nhiều người hoan nghênh, bởi thế mà bình an ở chốn quan trường hiểm ác. Còn nghe nói rằng, ông lão cho Vương Cát bí quyết 6 chữ đó chính là Hán Vũ Đế khi chưa thành danh, mang tên Tể tướng Công Tôn Hoằng.
Tâm nên thiện, người giúp đỡ mọi người làm điều tốt ắt sẽ có phúc báo. Mạnh Tử thường nói :”Quân tử lấy nhân ái làm chân tâm, lấy lễ nghĩa làm chủ tâm. Bao dung với vợ, sẽ được vợ kính trọng. Yêu thương người sẽ được người yêu thương lại, kính trọng người sẽ được người kính trọng lại”. Người có tính thiện sẽ biết ơn với kẻ cứu giúp mình, sẽ cứu giúp người nào gặp nguy nan. Những người khác cũng sẽ đều tự nguyện kết giao, giúp đỡ bạn. Đạo Đức Kinh có nói, bất luận là ai, đều sẽ gặp người lương thiện.
“Lợi ích” của thiện tâm
Tâm nên thiện có thể khiến cho dương khí sinh sôi bao phủ khắp nhân gian. Văn hóa Trung Quốc có câu danh ngôn :”Hành thiện tối nhạc” (Làm việc thiện rất hạnh phúc). Bốn chữ này ai cũng thấy nhưng không ai để ý. Bởi nó từ lâu đã là một câu giáo điều truyền thống. Và chỉ để cổ vũ khuyến khích người khác vậy thôi.
Kỳ thật không phải như vậy. Lòng người rất kỳ lạ. Chúng ta chỉ cần làm việc gì không tốt, tâm lý sẽ bất an, không thoải mái. Sự bất an này không phải với người khác mà ngay với chính mình. Sắc mặt có chút xấu xa, tinh thần cũng méo mó. Nếu như bạn thẳng thắn, công khai làm việc thiện giúp đỡ người khác, có ích lợi gì cũng tặng cho người ta. Làm một chuyện tốt, tâm trí sẽ tự dưng khinh khoái, hoạt bát hơn. Vậy sự thoải mái ấy không phải đạo lý nào cũng nói được.
Nói nên chậm, tâm nên thiện.
Quy tắc 6 chữ gắn với sự trưởng thành của một đời người
Vì sao quy tắc có 6 chữ này lại có năng lực thần kỳ đến vậy? Tuổi trẻ nói nên chậm, mới giúp giảm thiểu những sai lầm. Đảm bảo cho sự phát triển của bản thân. Đến tuổi trung niên, tâm trí đã già dặn am hiểu, thực lực cũng vững vàng, lúc này tâm nên thiện. Như vậy mới gây ít hằn thù, trở thành bậc trưởng lão khí phách, được người đời kính trọng.
Sáu chữ này nhìn thì đơn giản thôi nhưng lại hàm chứa được đạo lý của người xưa trong đó. Từ chúng ta có thể nhìn thấu được cái tâm nhân ái cùng đường tiến lui của nó. Đạt được 6 chữ này, rèn được nhân cách lớn không còn là chuyện quá khó khăn.
