Khi một năm qua đi, theo phong tục tập quán khá lâu đời của người Việt nói riêng và một số nước châu Á nói chung, các gia đình thường làm lễ cúng Tạ đất cuối năm để tạ ơn các vị thần linh cai quản đất đai (Thổ Công) nơi mình sinh sống (Lễ tạ đất ).
Nghi lễ cúng tạ đất cuối năm này mọi người có thể tự mình làm vào đầu năm và cuối năm. Thường thì đầu năm cúng đất, cuối năm tạ đất. Tức là vào đầu năm sắm sửa lễ để cúng tạ mộ phần, tạ thần linh Thổ địa nơi gia đình sinh sống. Cuối năm cũng thực hiện nghi lễ tương tự.
Cúng tạ đất cuối năm vào ngày nào?
Năm Kỷ Hợi 2019, cúng tạ đất cuối năm vào ngày nào thì phù hợp, tốt đẹp? Đây là thắc mắc của khá nhiều người.
Có khá nhiều quan điểm về vấn đề này. Có quan điểm cho rằng, nên tiến hành cúng tạ đất từ sau Rằm tháng Chạp và trước ngày cúng ông Công ông Táo. Nhưng cũng có quan điểm cho rằng, nghi lễ cúng tạ đất có thể tiến hành từ ngày 15 tháng Chạp đến ngày 30 Tết.
Thiết nghĩ, dù là thời gian nào đi nữa, nếu chọn được ngày đẹp cũng như thành tâm cầu khấn, tri ân các vị thần cai quản đất đai đều được.
Theo Lịch Ngày Tốt, trong tháng Chạp năm Kỷ Hợi 2019 có những ngày đẹp để tiến hành cúng tạ đất cuối năm gồm:
Ngày 16 tháng Chạp (tức ngày 10/1/2020 dương lịch): Kỵ tuổi Giáp Ngọ, Canh Ngọ, Bính Tuất, Bính Thìn.
Ngày 17 tháng Chạp (tức ngày 11/1/2020 dương lịch): Kỵ tuổi Ất Mùi, Tân Mùi, Đinh Hợi, Đinh Tị.
Ngày 21 tháng Chạp (tức ngày 15/1/2020 dương lịch): Kỵ tuổi Kỷ Hợi, Quý Hợi, Quý Sửu, Quý Tị, Quý Mùi.
Ngày 23 tháng Chạp (tức ngày 17/1/2020 dương lịch):Kỵ tuổi Đinh Sửu, Ất Sửu.
Ngày 24 tháng Chạp (tức ngày 18/1/2020 dương lịch): Kỵ tuổi Nhâm Dần, Mậu Dần, Giáp Tý, Giáp Ngọ.
Ngày 26 tháng Chạp (tức ngày 20/1/2020 dương lịch): Kỵ tuổi Bính Thìn, Giáp Thìn, Bính Thân, Bính Dần, Bính Tuất.
Ngày 28 tháng Chạp (tức ngày 22/1/2020 dương lịch): Kỵ tuổi Mậu Ngọ, Nhâm Ngọ, Canh Dần, Canh Thân.
Ngày 29 tháng Chạp (tức ngày 23/1/2020 dương lịch): Kỵ tuổi Kỷ Mùi, Quý Mùi, Tân Mão, Tân Dậu.
Ý nghĩa cúng tạ đất cuối năm
Theo tín ngưỡng châu Á, Thổ Công (còn được gọi là Thổ Địa hay Thổ thần) cai quản một vùng đất nào đó. Thông thường, mỗi khi làm việc có đụng chạm đến đất đai như xây cất, đào ao, đào giếng, mở vườn, mở ruộng, đào huyệt… thì ta phải cúng vị thần này.
Thổ Công là vị thần quan trọng nhất trong gia đình, đó là lý do khi sắp xếp bát hương khi đứng ở ngoài nhìn vào thì: Bát hương thờ Thổ Công ở giữa, bên trái là bát hương bà Cô Tổ, bên phải là bát hương Gia tiên. Khi cúng lễ, đều phải khấn Thổ Công trước để xin phép cho tổ tiên về.
Cúng tạ đất cuối năm mang ý nghĩa tri ân chư vị Thổ Thần đã hộ trì cho mình. Nếu làm lễ thì có thể làm ngay tại ban thờ Phật nhà mình. Chúng ta bạch thỉnh các vị ấy lên và bạch nôm na như thế này: "Hôm nay là ngày cuối năm 23 tháng Chạp, chúng con sắm sửa mâm cơm chay tịnh.
Trước là cúng dường trên mười phương chư Phật, chư Bồ tát, Thánh Hiền; thứ nữa là cúng dường cho hết thảy chư vị chư thiên, chư thần, Thổ Thần, Thổ địa, Long Thần ở đây, mong các vị hộ trì cho chúng tôi".
Rồi sau đó chúng ta phát nguyện sám hối, tụng kinh, bố thí, phóng sinh để hồi hướng phúc báu cho họ. Tuy nhiên, việc tri ân không bắt buộc, nếu chúng ta không có thời gian thì cũng không sao cả
Mỗi vùng miền lại có một cách cúng khác nhau, ví dụ những người Hoa Kiều và một số người miền Nam thường khi cúng Thổ Công thì ăn trước một miếng trước bàn thờ Thổ Công (vì theo một vài sự tích thì Thổ Công bị đầu độc nên chết, nên ông rất sợ bị chết vì vậy khi ai cúng ông thì phải ăn một miếng thì ông mới dám ăn). Người miền Bắc thì vẫn cúng như bình thường.
Sắm lễ cúng tạ đất cuối năm theo dân gian
Nghi thức đối với gia đình có một ban thờ gồm 3 lư hương thờ: Quan Đương Xứ Thổ Địa Chính Thần, Hội đồng gia tiên và Bà Cô Tổ dòng họ.
Sau khi lau dọn bàn thờ, các lễ vật cần sắm sửa và sắp lên thường là như sau:
Phần lễ chay, mặn:
Hương nhang, một đĩa gạo, một đĩa muối trắng, nếu là bàn thờ lớn thì mua 10 bông hoa tươi (thường là hoa cúc) chia đều ra hai lọ ở hai bên, trầu ba lá, cau ba quả thuộc loại to, đẹp, một đĩa ngũ quả, xôi trắng. Ngoài ra có thể chuẩn bị thêm bánh kẹo, thuốc lá, chè…
Lễ mặn có thể bao gồm: gà luộc nguyên con hoặc chân giò luộc, ba chén nhỏ đựng rượu, 10 lon bia và 6 lon nước ngọt.
Các gia đình chú ý khi thắp hương làm lễ cần dùng đèn thờ hoặc trong trường hợp không có đèn thờ thì dùng đôi nến để thay thế.
Phần vàng mã:
Phần mã không bắt buộc mà tùy theo điều kiện của mỗi gia đình. Thông thường vàng mã trong lễ cúng tạ đất cuối năm gồm:
6 con ngựa (5 con ngựa 5 màu đỏ, xanh, trắng, vàng, chàm tím) cùng với 5 bộ mũ, áo, hia ( loại nhỏ) kèm theo ngựa là cờ lệnh, kiếm, roi. Mỗi ngựa trên lưng đặt 10 lễ tiền vàng. Và 1 con ngựa đỏ to hơn 5 con ngựa trên, cũng kèm theo mũ, áo, hia nhưng to hơn và cờ, roi, kiếm
1 cây vàng hoa đỏ (1000 vàng)
1 đĩa đựng 50 lễ vàng tiền (dâng gia tiên)
Bài văn khấn Lễ tạ đất
Dưới đây là bài văn khấn tạ Thần linh Thổ địa (văn khấn tạ đất cuối năm) (từ khoảng 15 đến 30 tháng Chạp).
NAM-MÔ A-DI-ĐÀ PHẬT!
Con kính lạy
Quan đương xứ thổ địa chính thần
Thổ địa Ngũ phương Long mạch Tôn thần,
Hôm nay là ngày… tháng… năm…, nhằm tiết... Chúng con là:.....
Thành tâm sắm sanh phẩm vật, hương hoa phù tửu lễ nghi, trình cáo Chư vị Tôn Thần về việc lễ tạ thần linh Thổ Địa.
Gia đình chúng con nhờ có duyên lành mà đến an cư lạc nghiệp nơi này. Đội ơn thần linh Thổ địa che chở, ban ân, đất này được phong thủy yên lành, khí sung, mạch vượng, bốn mùa không hạn ách tai bay, tám tiết có điềm lành tiếp ứng. Trong ngoài ấm êm, toàn gia mạnh khỏe.
